Niedoceniane przez wiele lat w budownictwie drewno powraca. O zaletach i stereotypach dotyczących budownictwa drewnianego, a także o przyszłości domów drewnianych w Polsce pisze dr hab. Paweł Kozakiewicz, prof. SGGW z Katedry Nauki o Drewnie i Ochrony Drewna Instytutu Nauk Drzewnych i Meblarstwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Materiał przyszłości w budownictwie
Drewno było podstawowym materiałem konstrukcyjnym do początku XX wieku, co wynikało z jego korzystnych cech fizyko-mechanicznych i dostępności. W kolejnych dziesięcioleciach traciło na znaczeniu wypierane między innymi przez konstrukcje stalowe, żelbetonowe i ceglane.
W myśl obowiązujących obecnie regulacji europejskich w zakresie ochrony klimatu i zrównoważonego rozwoju drewno znów staje się materiałem szczególnie predystynowanym do budownictwa, w tym budownictwa mieszkaniowego. Atutami są naturalne pochodzenie tego materiału, stanowiącego swoisty magazyn dla dwutlenku węgla pochłoniętego z powietrza, a także niska energochłonność przy przetwarzaniu, co daje w efekcie wręcz ujemny ślad węglowy. Atrakcyjność drewna wzmacnia możliwość technologicznego poprawiania jego cech, czy wręcz sterowania jego właściwościami w zależności od potrzeb, czego przykładem są różnego rodzaju drzewne tworzywa inżynierskie (Glulam, OSB, CLT, PSL, LVL, LSL …).
Polska liderem w przemyśle drzewnym
W tym miejscu warto znaczyć, że Polska należy do krajów zasobnych w drewno i jest liderem w wielu gałęziach przemysłu drzewnego w skali kontynentu, a nawet świata z doskonałym zapleczem technologicznym i wykwalifikowaną kadrą o wysokiej kulturze technicznej. W samym segmencie budownictwa drewnianego funkcjonuje w naszym kraju ok. 750 firm.
Powyższe fakty skłaniają do śmiałych przewidywań o wzroście zużycia drewna w polskim budownictwie. Obecny udział budynków drewnianych w jednorodzinnym budownictwie w Polsce to tylko ok. 5%. Jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie. A jeśli porównamy ten poziom z ponad 95% udziałem budownictwa drewnianego w USA czy Kanadzie widać, że wartość ta jest niepokojąco niska, ale również o potencjale do wzrostu.
Niestety od wielu lat wskaźnik ten utrzymuje się na wspominanym niskim poziomie, mimo, że w naszym kraju produkuje się coraz więcej jednorodzinnych budynków drewnianych, a także modułów drewnianych do budownictwa wielorodzinnego. W większości stanowią one produkt eksportowy i trafiają do innych krajów europejskich.
Blokady wzrostu udziału budownictwa drewnianego
Rozwój budownictwa drewnianego w Polsce jak dotąd skutecznie hamuje kilka czynników. Niestety są to dość powszechne i utarte poglądy i przekonania o niskiej trwałości tego materiału, a samo budownictwo drewniane jest wręcz kojarzone i postrzegane jako przejaw niedostatku. Dodatkowo obwiązujące w Polsce przepisy przeciwpożarowe są wyjątkowo rygorystyczne dla drewna, zapóźnione w stosunku do nowych technologii i dostępnych szeroko nowych, drzewnych tworzyw inżynierskich. Niespójność i niedoskonałość prawa i norm w odniesieniu do drewna konstrukcyjnego również w zakresie jego klasyfikacji wytrzymałościowej też nie ułatwia zadania. Z rosnących w Polsce drzew tylko pięć gatunków iglastych (sosna pospolita, świerk pospolity, modrzew europejski, jodła pospolita, daglezja zielona) jest dopuszczona do użycia w budownictwie w postaci tarcicy konstrukcyjnej. Brak w tej grupie gatunków liściastych to również marnowanie potencjału. W innych krajach europejskich, szczególnie na zachodzie, drewno liściaste jest powszechnie wykorzystywane w konstrukcjach.
Promocja drewna przez technologów drewna
Naszym zadaniem jako technologów drewna jest promocja drewna w jego nowej odsłonie, dotarcie do szerokiego grona odbiorców z informacją o jego rzeczywistych właściwościach. A drewno ma szereg atutów. Wbrew obiegowej opinii jest jednym z najbezpieczniejszych materiałów w warunkach pożarowych, bowiem przez długi czas zachowuje nośność pozwalając na ewakuację. Co więcej jest materiałem trudno zapalnym. Drewno deklasuje konkurencję: beton, stal, szkło i ceramikę pod względem izolacyjności termicznej sprzyjając niskoemisyjności czyli budownictwu pasywnemu. Drewno pozwala na wytworzenie domów lub jego segmentów w hali produkcyjnej i szybki montaż w miejscu przeznaczenia, nawet w ciągu jednego dnia. Oczywiście drewno jako materiał naturalny, pochodzenia organicznego jest narażone na destrukcję przez grzyby i owady, ale tylko wówczas gdy jest nieprawidłowo użytkowane. Większość tego typu problemów wynika z błędów konstrukcyjnych, wykonawczych czy zwyczajnych zaniedbań. Wyjątkowość drewna wynika z jego rysunku, barwy, faktury, ciepła dotyku, ale także zdolności do akumulowania i oddawania wilgoci. W ten sposób drewno tworzy swoisty, niepowtarzalny a jednocześnie przyjazny mikroklimat w domostwach, między innymi łagodząc zimowe przesuszenie powietrza. Powyższe zagadnienia i wiele innych będą poruszane podczas organizowanej przez Instytut Nauk Drzewnych i Meblarstwa konferencji „Drewno – materiał XXI wieku. Drzewnictwo i leśnictwo dla potrzeb materiałowych oraz konstrukcyjnych w innowacyjnej gospodarce”, zaplanowanej na czerwiec 2025 roku. Szczegółowe informacje na temat konferencji pojawią się w odpowiednim czasie na stronie internetowej Instytutu Nauk Drzewnych i Meblarstwa. Serdecznie zapraszam do udziału w konferencji.
Przykład trafnego użycia drewna w nowoczesnej odsłonie – rewaloryzacja parku w Żelazowej Woli (Muzeum Fryderyka Chopina) z wykorzystaniem konstrukcji drewnianych. Fot. P. Kozakiewicz
dr hab. Paweł Kozakiewicz, prof. SGGW
Katedra Nauki o Drewnie i Ochrony Drewna