Dr Grzegorz Wierzbicki z Katedry Inżynierii Wodnej i Geologii Stosowanej Instytutu Inżynierii Środowiska Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie wraz z grupą naukowców stworzył mapę terenów zalewowych Warszawy.
Mapa terenów zalewowych
To mapa geomorfologiczna doliny Wisły w Warszawie w skali 1:50 000 opublikowana jako plik PDF w formacie A1 będący załącznikiem do artykułu naukowego:
Wierzbicki, G., Ostrowski, P., Bartold, P., Bujakowski, F., Falkowski, T., & Osiński, P. (2021). Urban geomorphology of the Vistula River valley in Warsaw. Journal of Maps, 17(4), 170–185. https://doi.org/10.1080/17445647.2020.1866698
Mapa powstawała od stycznia 2019 r. (data rozesłania przez Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich zaproszenia do podjęcia analizy rzeźby obszarów zurbanizowanych) do stycznia 2021 r. (data publikacji).
Mapa prezentuje rzeźbę terenu doliny Wisły w Warszawie. Powstała w wyniku zaproszenia wysłanego, do autorów przez Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, w celu podjęcia prac nad kartowaniem geomorfologicznym obszarów miejskich. Głównym źródłem mapy jest numeryczny model wysokościowy ze skaningu laserowego uzupełniony o interpretację form rzeźby widocznych na mapach topograficznych, geologicznych i ortofotomapach satelitarnych. Kluczowe dla wykonania mapy było zastosowanie przez zespół autorski doświadczeń zebranych podczas badań geomorfologicznych i geologicznych poza Warszawą, w mało zmienionych przez człowieka odcinkach dużych dolin rzecznych w następujących regionach fizycznogeograficznych: Małopolski Przełom Wisły, Dolina Wisły Środkowej, Kotlina Warszawska, Kotlina Płocka i Podlaski Przełom Bugu.
Kolory na mapie
Kolor niebieski ciemny prezentuje koryto rzeki Wisły.
Kolor niebieski jasny prezentuje równinę zalewową rzeki Wisły. Obszary te były zalewane przed wybudowaniem wałów przeciwpowodziowych i zostaną zalane, gdy wały ulegną awarii (przerwaniu) lub woda przeleje się ponad ich koroną.
Kolor żółty prezentuje tarasy rzeczne niższe, które były zalewane w czasie ekstremalnie wysokich wezbrań, prawdopodobnie związanych z zatorami lodowymi blokującymi przepływ w korycie rzeki.
Kolor pomarańczowy i czerwony prezentuje formy rzeźby poza zasięgiem zalewów rzeki we współczesnym (holocen) klimacie, tzn. odpowiednio: tarasy rzeczne wyższe i wysoczyznę polodowcową.
Niebezpieczny poziom wody
Na wodowskazie Warszawa-Bulwary stan wody musiałby przekroczyć 750 cm, czyli przynajmniej metr powyżej stanu alarmowego, by zaistniała realna groźba przerwania wałów przeciwpowodziowych, zwłaszcza w miejscach wskazanych na mapie czerwonymi strzałkami.
Gdyby stan wody przekroczył 1000 cm, zalane mogłyby zostać tarasy niższe. Taki stan wody wymaga niewyobrażalnie dużych ilości wody płynących Wisłą i wydaje się mało prawdopodobny w warunkach bez zjawisk lodowych tamujących przepływ w głównym korycie rzeki.
Tylko mapa Warszawy?
Autorzy mapy nie przywiązywali wagi do granic administracyjnych, które nie mają znaczenia dla wezbrań rzeki, więc nawet nie zaznaczono ich na mapie. Poza Warszawą na mapie są fragmenty gmin: Konstancin-Jeziorna, Józefów, Legionowo, Jabłonna i Łomianki.
Zainteresowanie mapą
Mapą dwa lata temu zainteresowali się urzędnicy zajmujący się planowaniem przestrzennym, a w ubiegłym tygodniu – wojskowe służby geodezyjne. Autorzy mapy są otwarci na współpracę i dalsze wykorzystanie mapy.
Mapa a wały przeciwpowodziowe
Wały przeciwpowodziowe są widoczne na mapie, ale autorzy nie podkreślali ich przebiegu, bowiem głównym celem mapy jest prezentacja naturalnego krajobrazu rzecznego. Oczywiście powodzie na Wiśle w 2010 r. oraz na Odrze w 1997 r. i w 2024 r. jasno pokazują, że wały przeciwpowodziowe ochroniły przed powodzią ponad 90% powierzchni równin zalewowych tych rzek.
Więcej informacji o mapie w filmie opublikowanym na kanale SGGW Nauka/Science:
Materiały naukowe i konsultacja:
dr Grzegorz Wierzbicki
Katedra Inżynierii Wodnej i Geologii Stosowanej
Instytut Inżynierii Środowiska SGGW